De boerenwereld lijkt weer in brand te staan en dat omwille van een maatregel voor vier maanden die louter en alleen bedoeld is om een juridisch gat te dichten. Dat het een waardeloze maatregel is, daar is iedereen het wel over eens. Zelfs het ministerie is niet enthousiast over hun eigen verzinsel. Aan de andere kant is de impact van deze maatregel op bedrijfsniveau redelijk te overzien. Met een beetje passen en meten komen we die vier maanden wel door, zonder schade aan bedrijf of een dramatische afloop voor ons vee. De vraag is dan waar toch al die woede en frustratie vandaan komt. Wat maakt dat onze collega’s de meest gekke dingen gaan doen met grote trekkers op plekken waar die absoluut niet thuishoren?

Ik zie drie grote thema’s die deze woede voeden: onzekerheid over de toekomst, het economische perspectief en de plek van de landbouw in de maatschappij.

Onzekerheid over de toekomst
Ja, er is veel onzekerheid over de toekomst van de landbouw. Die onzekerheid is terecht, want we staan voor uitdagingen die zeker gaan leiden tot grote veranderingen in de landbouw. We moeten aan de slag met het herstel van landschap en biodiversiteit, we moeten onze bijdrage leveren aan het klimaatbeleid en daarnaast moeten we onze impact op het milieu minimaliseren. Dat kan niet zonder onze manier van boeren aan te passen aan de nieuwe eisen. In het verleden was het genoeg dat we veel, goedkoop en kwalitatief goed voedsel produceerden. Daar hebben we ons hele systeem ook op ingericht. De toekomst vraagt andere zaken van ons. Die kunnen we best leveren, maar dat vergt een andere manier van boeren. Deze manier van boeren is nog niet helder, dat moeten we nog gaan uitvinden. We hebben simpelweg nog niet alle antwoorden op de vragen die aan ons gesteld worden. Dat maakt veel mensen onzeker.

Economisch perspectief
Gemiddeld boeren we in Nederland al een aantal jaren op het randje van wat kan. Veel bedrijven hebben gewoon niet de ruimte om te gaan investeren in nieuwe ontwikkelingen. Ook bedrijfsovernames komen in de knel of worden uitgesteld. Dit alles maakt het moeilijk om vrij te gaan denken en te experimenteren met thema’s zoals het herstel van landschap en biodiversiteit of de klimaatmaatregelen. “Als je rood staat kun je niet groen denken” is inmiddels een gevleugelde uitspraak geworden die het wel heel kernachtig beschrijft. Weten dat je weinig ruimte hebt om te investeren en tegelijkertijd wel continu de druk van buiten voelen om nieuwe zaken op te moeten pakken waar nu nog geen verdienmodel aan vast zit. Dit zorgt voor grote druk op het ondernemerschap.

De Landbouw in de maatschappij
Veel collega boeren hebben het gevoel dat de ‘maatschappij’ zich tegen ons keert, maar dat is absoluut niet het geval. Landbouw, als hele sector, scoort nog altijd goed als het gaat om waardering vanuit de burger. De individuele boer scoort zelfs nog beter en wordt gezien als hardwerkend, innovatief en belangrijk voor de voedselproductie. Ja, er zijn kleine clubjes die het echt voorzien hebben op de landbouw. En ja, die hebben een hele grote mond maar zijn geen afspiegeling van de maatschappij. Wij, de landbouw, hebben de neiging om juist die kleine clubjes heel groot te maken. Dat doen we door direct, heel heftig en verdedigend te reageren op alles wat er over ons gezegd wordt. Daarmee vergroten we iedere keer de impact van de kleine clubjes. We zouden juist veel zelfbewuster moeten zijn en vanuit onze eigen kracht moeten communiceren over hoe de landbouw werkt en hoe de individuele boer vandaag de dag bezig is met de toekomst.

Rol BoerenNatuur
Wat kan nu de rol zijn van BoerenNatuur in dit grote krachtenveld? Die vraag hebben we onszelf diverse malen gesteld en we komen dan eigenlijk tot een hele kleine conclusie. Namelijk, datgene wat we doen blijven doen. Sinds 2016 wordt het agrarisch natuur- en landschapsbeheer georganiseerd door 40 collectieven die gezamenlijk BoerenNatuur vormen. In de afgelopen vier jaar hebben de 40 collectieven zich ontwikkeld tot een partner van de boer die aan agrarisch natuur- en landschapsbeheer doet. We adviseren en begeleiden boeren bij het beheer, zorgen voor een goede administratie en registratie, maar controleren ook of de boer zich houdt aan de afspraken. Naast deze uitvoering van het ANLb, verbreden collectieven het werk met allerlei projecten die gebaseerd zijn op een zelfde werkwijze als bij het ANLb. Namelijk, het begeleiden, ondersteunen en faciliteren van boeren die met nieuwe dingen aan de slag willen op hun bedrijf. En daar zien we nu precies de toekomst en de meerwaarde van de collectieven. Daar waar een boer aan de slag wil met herstel van het landschap of de biodiversiteit moeten wij hem of haar kunnen ondersteunen. Datzelfde willen we ook kunnen doen als het gaat om thema’s als klimaat, water en bodem. Die ondersteuning bestaat uit heel gebiedsspecifieke kennis over deze thema’s. We begeleiden de boer bij de keuze voor de juiste maatregelen in zijn of haar specifieke situatie. We moeten weten hoe een boer een verdienmodel kan creëren op basis van deze nieuwe activiteiten en we moeten zorgen voor een sluitende administratie en borging, zodat de boer de juiste bewijsvoering heeft voor zijn inspanningen.

Al met al een grote uitdaging waar we ons de komende jaren vol voor inzetten!

Alex Datema
Voorzitter BoerenNatuur