Beheer betreft meer dan weidevogels

FERWOUDE – Al ruim 25 jaar zijn ze op hun boerenbedrijf in Ferwoude met plezier actief op het gebied van natuurbeheer, maar volgens Epke en Anke Zonderland begint de tijd nu echt te dringen.  Epke, boer in hart en nieren, doelt niet alleen op de nijpende weidevogelstand, maar ook op de verschraling van de biodiversiteit. Toch houdt het echtpaar, dat dagelijks actief is op hun melkveebedrijf met 70 koeien en een koppel jongvee, de moed er in. Ze zien zelfs kansen voor natuurwinst. Maar dan wel in samenwerking met anderen.

“We kunnen in ons eentje het tij niet keren. Dat lukt pas als we allemaal onze verantwoordelijkheid nemen.”

Optimaliseren biedt geen garantie

Bijna 25% van de totale hoeveelheid land die bij de boerderij van het echtpaar Zonderland hoort, is opgenomen in beheer. “Het is bijzonder prettig dat het Collectief Súdwestkust dit allemaal grotendeels voor ons regelt,” zegt Epke. Op de bewuste hectares gaat het dit seizoen naar eigen zeggen best aardig. In het verleden boekten ze op het gebied van weidevogels zeer goede resultaten, maar na een seizoen vol predatie zat ‘de schrik in het land’, aldus Anke. Na het aanleggen van twee plasdrassen kwamen de vogels vorig jaar voorzichtig terug. “De plasdraspompen die beschikbaar gesteld zijn door het Collectief doen hun werk uitstekend,” geeft Epke aan. Ook tijdens het droge voorjaar hielden ze, zonder veel omkijken, de aangewezen stukken land goed nat.

“Dit seizoen hebben we bijna precies dezelfde maatregelen genomen als het voorgaande jaar. Het gebied ligt er goed bij. Met name in de plasdrassen is het een drukte van belang met tureluurs, kieviten, grutto’s, maar ook strandlopers, kluten, gele kwikstaarten en bergeenden.” Het derde perceel met natuurbeheer doet het wat minder dan voorgaande jaren. Epke legt uit dat de natuur zich niet laat dwingen, het optimaal inrichten van een stuk land voor weidevogels is geen garantie voor succes. Althans, volgens Epke is het maar net hoe je het bekijkt: “Je kan puur focussen op weidevogels, maar het treffen van beheermaatregelen levert méér op dan dat. Het land gedraagt zich anders, we merken veel meer levendigheid. Ook in de bodem. Er ontstaat een andere vrucht met meer diversiteit, waar vlinders, insecten en dus ook andere vogelsoorten op afkomen. Er is zelfs een Kwartel bij ons gesignaleerd!” In de Workumer Waard zijn bovendien Grutto’s gespot die vorig jaar op het land van Zonderland geringd zijn. Dat stemt hem positief.

“Ze zijn weer in de buurt, het voelt goed dat ze toch terugkomen.”

Visie op boeren

Aan de koffietafel is het echtpaar duidelijk over hun visie op de natuur en de manier waarop ze daar als boer gebruik van maken. Het hoeft echt niet zoals vroeger in de jaren ‘50 en kunstmest is wat hen betreft niet per se uit den boze. Maar het gebruik is niet zonder consequenties en moet dus wel doordacht en met mate. Epke verduidelijkt: “Intensieve landbouw pleegt zichtbaar roofbouw op het landschap. Door alleen maar zoveel mogelijk te produceren blijft er straks geen biodiversiteit meer over. We moeten het als een geheel zien, oog hebben voor de details. En, we moeten het samen doen. We kunnen niet langer alleen naar onze eigen postzegel kijken. Alle boeren moeten eigenlijk meedoen met natuurbeheer om echt verschil te kunnen maken.” Ze hopen dat het ooit zover komt. Vóór het te laat is. 

Eigen verantwoordelijkheid

Het echtpaar Zonderland levert hun bijdrage aan natuurbeheer vooral met plezier én vanuit een gevoel van verantwoordelijkheid. Dat ze er via de ANLb-regelingen financieel voor gecompenseerd worden is prettig. Toch is meedoen aan natuurbeheer geen aantrekkelijk verdienmodel, vinden ze: “Voor het geld hoef je het niet echt te doen. We snappen daarom ook best dat andere boeren andere keuzes maken. Maar voor ons is op natuurlijke wijze boeren sowieso belangrijk.” Niet voor niets koos Epke er lang geleden bijvoorbeeld al voor om voornamelijk ruige mest te produceren en dit ook zodanig te verwerken op zijn land. Hun koeien lopen sinds jaar en dag in de wei. Is het niet overdag, dan wel ‘s nachts. Ze voelen zich er allemaal goed bij.

Epke en Anke kiezen er dus bewust voor om niet steeds intensiever te boeren.

“Iedere boer moet doen wat hij denkt dat goed is. Zelf maakten we lang geleden al bewust de keuze om mee te doen aan natuurbeheer,” vertelt Epke. Ook met zijn keuze voor Fleckvieh volgde hij niet de massa. “Het geeft ons veel plezier en voldoening dat onze manier van boeren in de praktijk goed slaagt, ” zegt hij met een glimlach. Wat Anke opvalt is dat hun koeien op weg of terug naar het land altijd graag even ‘snacken’ in de berm: “Ze zoeken dan zelf naar lekkere kruiden, aparte grassen en bloemetjes. Het is een illusie dat een koe alleen maar Engels raaigras lust.” Dat steeds meer koeien eentonig, onherkenbaar voer voorgeschoteld krijgen is dan ook een ontwikkeling waar zij in elk geval niet aan meedoen. Anke: “Wat ons betreft draait de melkveehouderij niet om steeds meer melk produceren. We kunnen niet alleen halen van het land, maar moeten het ook op tijd wat brengen. We hebben immers maar één aarde.” Dus accepteren de twee dat aandacht voor het herstel van de biodiversiteit hun tijd, energie en geld kost.

Persoonlijk advies

Op het gebied van natuurbeheer en weidevogels laten ze zich graag adviseren door de gebiedscoördinator van het Collectief, of de nazorgers en vogelwachters. Anke: “Al die mensen doen hun taak met bezieling. Ze hebben veel kennis en zijn nauw betrokken. Dat voelt niet als bemoeienis, wij kunnen alleen maar van hen leren.” Epke vindt het prettig dat er meegedacht wordt over wat de beste aanpak is. Ook is het in zijn ogen prima dat er controle op het beheer is, vooral als die persoonlijk en opbouwend is. “Onlangs was Willem Attema hier namens het Collectief. We hadden overleg over de beheerpakketten, wat succesvol is en wat niet. Samen gingen we het land in en besloten in overleg enkele aanpassingen te doen.”

Inspireren

Soms raken ze even somber, als ze aan de toekomst denken. Maar ze weigeren bij de pakken neer te gaan zitten. Epke en Anke vinden het belangrijk om hun verhaal te vertellen, het belang van natuurbeheer te onderschrijven en mensen hierover te bereiken. Misschien wel te inspireren. Zeer zeker de volgende generatie:

“Jonge boeren groeien op in andere omstandigheden dan wij. We willen hen  graag meegeven dat natuurbeheer waardevol is.

En dat ook zij veel plezier kunnen beleven aan een bedrijfsvoering die gericht is op meer diversiteit en vogels in het land.” Daarnaast willen ze burgers attenderen op het belang van biodiversiteit. Aandacht voor bewuster consumeren en het landschap beleven hoort daar bij. In samenwerking Dorpsbelang Ferwoude organiseerde Anke al een wandeltocht dwars door de landerijen, bedoeld om mensen (opnieuw) kennis te laten maken met de diversiteit aan ‘leven in het veld’. 

“Het is goed dat het Collectief zich meer richt op bewustwording van het belang van natuurbeheer bij boeren en burgers. Wij kunnen enorm ons best doen, maar als bijna niemand er van hoort…,” zegt Epke. Hij is niet op zoek naar waardering of erkenning, wel naar samenwerking. Hij hoopt anderen te enthousiasmeren en te inspireren om ook een steentje bij te dragen aan het herstel van de biodiversiteit. “Gelukkig verbreed het Collectief haar blik op dit gebied ook. Aandacht voor weidevogels is goed, maar aandacht voor de brede natuur is nog beter,” besluit hij.